Το αξίωμα της προσδοκίας

Ζούμε σε μια Ένωση (μόνον ειρωνικά ακούγεται πλέον αυτό το: «Ένωση») ξένη προς εκείνη που είχαμε κάποτε συνηθίσει να σχετίζουμε με το «Ευρωπαϊκό παράδειγμα». Η δημοκρατία των πολιτών, η κοινωνική δικαιοσύνη, η προστασία από την φτώχεια και την ανισότητα, οι ίσες ευκαιρίες κοινωνικής κινητικότητας, πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κουλτούρα, τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, η ανεκτικότητα της διαφοράς, η ελευθερία της εγκατάστασης καθώς και το κράτος πρόνοιας, είναι έννοιες που βρίσκονται εκτός ατζέντας και υπό διαρκή διωγμό. Η Ευρώπη έχει οδηγηθεί σε μια επικίνδυνη, αντιδραστική αγκύλωση της πολιτικής σκέψης που χαρακτηρίζεται από εθνικισμό και οικονομισμό (economism) και έχει απολέσει σχεδόν το σύνολο των κοινωνικοπολιτικών χαρακτηριστικών που διέκριναν την Ευρώπη στον παγκόσμιο χάρτη των κοινωνικών συμβολαίων.

Η οικονομική, κοινωνική, ανθρωπιστική και προσφυγική κρίση των τελευταίων ετών μοιάζει να έχει διαβρώσει την ίδια την φιλοδοξία των Ευρωπαίων πολιτών να μοιραστούν τις τύχες τους. Κι όμως, τα παραπάνω είναι μόνο συμπτώματα. Ο βαθύς, γενεσιουργός φόβος, που καλύπτει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και καθορίζει το παρόν μας, είναι ότι έχει πάψει να θεωρείται αυτονόητο ότι η πάροδος του χρόνου θα συνεπιφέρει πρόοδο, μεγαλύτερη ευημερία και περισσότερη ευτυχία. Από τη στιγμή που καταρρέει αυτό το αξίωμα της προσδοκίας, από τη στιγμή που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πείθονται ότι το μέλλον τους θα είναι δυσχερέστερο από το παρελθόν τους και ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν χειρότερα από τους ίδιους, εξαϋλώνεται η ιδεολογική συνθήκη πάνω στην οποία ιδρύθηκε μια Ένωση η οποία καλούσε (θεωρητικά) όλους τους πολίτες της να μετάσχουν ισότιμα στη συλλογική προσπάθεια διαμόρφωσης του βίου. Τα αποκρουστικά και διαλυτικά φαινόμενα των ευρωπαϊκών κοινωνιών (ναζισµός, ισλαµοφοβία, ρατσισµός, οµοφοβία... κλπ) δεν είναι τίποτε άλλο από αντανακλάσεις αυτού του φόβου.

Χρειαζόμαστε ένα νέο τρόπο απαλλαγής από τον φόβο. Πρέπει να αντικρίσουμε με θάρρος αυτό που αισθανόμαστε ως απειλή. Οφείλουμε να θεραπεύσουμε τους εαυτούς μας. Το νέο μας σύνθημα ας είναι: «Δεν θα φοβηθώ».

Das Axiom der Erwartung

Hier steht Platzhaltertext. Hier steht Platzhaltertext. Hier steht Platzhaltertext. Hier steht Platzhaltertext.

Hier steht Platzhaltertext.

Hier steht Platzhaltertext. Hier steht Platzhaltertext.

Spannungsraum Europa

Visto da qui, dalla sua superficie, il continente Europa sembra sempre più un fantoccio rappezzato, un bambolotto composito e torto che una bimba cresciuta abbia abbandonato, un vecchio mostriciattolo sul cui corpo inerte ci affanniamo noi, microrganismi smarriti, ormai incapaci - ma da quando? - di riconoscerci l’un l’altro.

Visto da qui, il continente Europa non appare minacciato tanto dall’esterno, da germi e lacerti di popolazioni nuove, diverse, fuggite, che approdano allo stremo sul suo corpo inerte, quanto dal suo stesso interno, da noi microrganismi smarriti che, incapaci di riconoscerci l’un l’altro, non sappiamo fare altro che temere nel nuovo il diverso, e nel diverso una minaccia più grande di noi: di noi che il timore dell’abbandono sta trasformando in mostri. Ma l’abbandono è già avvenuto, la politica ha abdicato, regnano ormai da sole le leggi di un vorace, insinuante artificio, abilissimo nel farsi credere natura: la legge del più forte tradotta in sistema di scambio. Così avviene che, sullo sfondo di questa biologia fasulla, che ci nutre di malie mentre depreda la pelle morente che abitiamo, rendendoci più poveri, non troviamo altro scongiuro che respingere altri poveri, più poveri di noi. Questa è la nostra pelle!, urliamo spaventati, non perché stia morendo, ma per serbare l’esclusiva della nostra agonia. Non è allo sfondo che rivolgiamo le nostre urla di rifiuto, non all’artificio predatore, ma ad altri smarriti, più smarriti di noi: i soli che, nel comune smarrimento, potrebbero aiutarci ad abbattere lo sfondo artificiale e tornare a riconoscerci l’un l’altro, tutti quanti. I soli che potrebbero aiutarci a salvarci la pelle. Giacché non vi è emergenza legittima al di fuori dell’emergenza di specie.

Non vi è paura sensata al di fuori della paura di estinguersi. Non vi è frontiera difendibile che non sia quella fra la vita e la morte. E non vi è crisi se non quella dei valori di uguaglianza e fratellanza, che permettono alla specie di governare la paura e di rendere più umana e accettabile la sola, fatale frontiera entro la quale viviamo, tutti quanti, sul grande pupazzo del mondo, fra le braccia perenni del cosmo.

Mehr Infos unter www.spannungsraum.de

SPANNUNGSRAUM EUROPA

Vor einigen Jahren schenkte mir ein deutscher Kollege, von dem ich einen Roman frisch übersetzt hatte, ein „Alpenpanorama“, wie es auch ein Liebespaar in seinem Buch besaß: eine Landkarte, auf der nicht nur den ganzen Alpenbogen, sondern auch das, was südlich von den Alpen ist, wie aus der Vogelperspektive zu sehen war. Wie ich mich wunderte, als ich zum ersten Mal mein Geburtsland von jener erhöhten Nordwarte blickte! Bis zu jenem Zeitpunkt war meine geografische Vorstellung Italiens, warum auch immer, genau umgekehrt gewesen: von Süden nach Norden. Plötzlich war mir klar, was ich in meinem jahrelangen Umgang mit der deutschen Welt noch nie begriffen hatte: So sieht also Italien für meine deutsche Bekanntschaft aus, ja – wie ich sofort verallgemeinern wollte – für alle Nordeuropäer, die irgendwann in ihrem Leben eine italienische Reise erwägen. Italien als Süden im Kopf: wie verfremdend! Moment. Etwa wie Deutschland als Norden im Kopf? Und Spanien als Westen? Dieses Gedanken erstreckte sich im Nu auf das ganze Kontinent, das ich, seitdem ich es grenzenlos bereisen durfte, wie einen offenen Lebensraum zu schätzen gelernt hatte. Ist das also Europa, ein ständiger, nicht gleichzumachender Perspektivenwechsel? Und wenn dieses räumliche Kriterium auch für die Zeitdimension gilt, dann muss wohl die europäische Geschichte genau so unterschiedlich, ja gegensätzlich in den Köpfen arbeiten. Fazit: Spannung überall. Was für ein lebendiges, vielfältiges, streitfähiges Territorium! Und welch eine unverzichtbare Kunst, wie ich noch heute denke, so etwas politisch zusammenzuhalten. Gälte es denn nicht, einem solchen Meisterstück auch denjenigen beiwohnen zu lassen, die aus Krieg und Armut flüchten und nach Europa möchten? Es kann nur noch spannender werden.